Ο ιδανικός δάσκαλος: ένα στερεότυπο

 

Έχουν γυριστεί αρκετές ταινίες με θέμα δασκάλους που διδάσκουν σε δύσκολα σχολεία, με μαθητές κακότροπους, ατίθασους, ασυμμάζευτους, αλλά που εκείνοι με τη βαθιά τους αγάπη και με τις έξυπνες και ψυχολογημένες μεθόδους τους μεταμορφώνουν τα παιδιά αυτά σε αρνάκια.

Οι ταινίες αυτές γοητεύουν το μεγάλο κοινό και οι μόνοι που δεν πείθονται από το στόρι είναι οι ίδιοι οι δάσκαλοι.  Επειδή στην πράξη έχει αποδειχθεί ότι υπάρχει ένα όριο ανυπακοής και αναρχίας, πέρα από το οποίο ούτε η βαθιά αγάπη ούτε οι έξυπνες μέθοδοι  βοηθούν για να αναστραφεί το κλίμα της τάξης.

Εκτός κι αν πρόκειται για δασκάλους που γίνονται φίλοι με τα παιδιά ανταλλάσσοντας μαζί τους καρπαζιές και καλαμπούρια και αφήνοντας κατά μέρος τη μόρφωσή τους. Με τέτοιες πονηρές μεθόδους πράγματι ένας δάσκαλος θα γίνει αγαπητός στην τάξη και θα τη φέρει βόλτα, μόνο που σκοπός του σχολείου δεν είναι  να αγαπηθούν οι μαθητές με τους δασκάλους τους, είναι να μάθουν γράμματα οι μαθητές.

Υποτίθεται βέβαια ότι, αφού ο δάσκαλος κερδίσει με αυτό τον πονηρό τρόπο τους μαθητές του, στη συνέχεια θα τους στρώσει και στο διάβασμα. Αυτό μόνο σε κινηματογραφικές ταινίες το έχω δει. Δεν αρνούμαι ωστόσο ότι κάποιοι  προικισμένοι δάσκαλοι θα το έχουν καταφέρει και στην πραγματικότητα. Πρέπει όμως να είναι ελάχιστοι αυτοί.

Το πρόβλημα είναι, όπως έχω γράψει και παλιότερα, ότι η παιδεία σήμερα είναι μαζική και αυτό σημαίνει ότι και οι διορισμοί δασκάλων είναι μαζικοί. Οι περισσότεροι από αυτούς βρίσκονται στο σχολείο όχι από μεράκι να διδάξουν, αλλά από ανάγκη να έχουν μια εργασία και ένα μισθό. Δεν μπορούμε από αυτούς τους ανθρώπους να απαιτήσουμε ειδικές ικανότητες πέραν της συμβατικής επιστημονικής μόρφωσης που  έλαβαν στο Πανεπιστήμιο.

Οι άνθρωποι αυτοί έχουν όλη την καλή διάθεση να μορφώσουν τους μαθητές τους, όμως δεν τους είναι πάντα εύκολο να επιβάλουν την ησυχία στην τάξη. Δεν είναι ασυνήθιστο να χάσουν την υπομονή τους και να βάλουν τις φωνές στο άταχτο παιδί, να το τιμωρήσουν ή ακόμα –αν δεν έχουν την ανάλογη ωριμότητα – και να το εκδικηθούν. Φυσικά έχουν χάσει το παιχνίδι με την τάξη, αν φτάσουν σε αυτό το σημείο.

Άλλοι πάλι αντιμετωπίζουν την τάξη με ενδόμυχο φόβο: ανησυχούν μήπως δεν είναι επαρκείς στη δουλειά τους ή μήπως δεν τα βγάλουν πέρα με τους άταχτους μαθητές και επιλέγουν να είναι υποχωρητικοί σε περιπτώσεις ανυπακοής ή προσβλητικής συμπεριφοράς εκ μέρους κάποιου μαθητή. Έχουν χάσει κι αυτοί το παιχνίδι από χέρι. Στην ώρα τους η τάξη μεταβάλλεται σε παιδική χαρά, εκείνοι μιλούν, αλλά κανείς δεν τους ακούει, όλοι συζητούν μεταξύ τους, κάνουν πλάκες, γελάνε, παίζουν. Αν ο δάσκαλος απελπιστεί κάποια στιγμή και βάλει τις φωνές, οι μαθητές τον κοιτάζουν αδιάφοροι και μετά  συνεχίζουν το παιχνίδι τους.

Τέλος άλλοι κρατούν τις ισορροπίες λίγο πολύ, κάνουν το μάθημά τους και βγαίνουν από την τάξη απαθείς. Δούλεψαν, θα πληρωθούν. Αυτό τους αρκεί.

Για τους καραγκιόζηδες που ανταλλάσσουν καρπαζιές με τα παιδιά, χωρίς να νοιάζονται για τη μόρφωσή τους, αναφέρθηκα πιο πάνω.

Ανάμεσα σε αυτές τις κατηγορίες των δασκάλων υπάρχουν και κάποιοι που πράγματι απολαμβάνουν να κάνουν μάθημα στην τάξη. Ξέρουν να κρατούν τις ισορροπίες, σέβονται τους μαθητές τους, αλλά απαιτούν από αυτούς τον ίδιο σεβασμό στο πρόσωπό τους. Ξέρουν τρόπους να κεντρίζουν το ενδιαφέρον τους για το μάθημα,  μερικές φορές κάνουν το χαζό σε κάποια αταξία για να μην προκληθεί μεγαλύτερη αναταραχή και αφήνουν την τάξη κάποιες στιγμές να χαλαρώσει, αν κρίνουν ότι κάτι τέτοιο χρειάζεται.

Εκτός από τις ρομαντικές ταινίες που προβάλλουν τον υπεράνθρωπο δάσκαλο, υπάρχουν και οι κωμωδίες που γελοιοποιούν τον ανεπαρκή δάσκαλο.

Όλοι έχουμε δει τέτοιες ταινίες, όπου κάποιος μαθητής στην τάξη κάνει λαθραία μια αταξία και ο δάσκαλος έξαλλος φωνάζει: «Ποιος το έκανε αυτό;» Τα παιδιά μένουν αμίλητα και κρυφογελούν, ενώ ο δάσκαλος πάει κι έρχεται στην αίθουσα βρυχώμενος: «Ποιος το έκανε αυτό;»

Αυτές οι κωμωδίες βρίσκονται πιο κοντά στην πραγματικότητα, διότι το ίδιο ακριβώς συμβαίνει συχνά  και στα πραγματικά σχολεία. Αλλά είναι δυνατόν να σηκωθεί κανένα παιδί και να πει «εγώ το έκανα»; Ή είναι ποτέ δυνατόν τα άλλα παιδιά να μαρτυρήσουν ποιος το έκανε; Δεν καταλαβαίνει ο δάσκαλος ότι έτσι γίνεται απλώς κωμική φιγούρα που θα αναπαρασταθεί κατόπιν και στις κωμικές ταινίες; Θα ήταν πολύ πιο εύκολα τα πράγματα, αν έλεγε με σοβαρότητα που δεν σηκώνει αντιρρήσεις: «Σας παρακαλώ, μην το ξανακάνετε αυτό, τώρα κάνουμε μάθημα. Αργότερα στο διάλειμμα μπορείτε να παίξετε».

Αλλά, όπως είπαμε στην αρχή, υπάρχει ένα όριο αμφισβήτησης και πρόκλησης απέναντι στο δάσκαλο, πέρα από το οποίο και ο πιο προικισμένος δάσκαλος του «Κύκλου των χαμένων ποιητών» ή «Της ζούγκλας του μαυροπίνακα»  (για τους παλαιότερους)  δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα.

Πέρα από αυτό το όριο κάθε προσπάθεια είναι μάταιη. Αν η τάξη αποτελείται στην πλειοψηφία της από παιδιά αντικοινωνικά, κακότροπα και με ψυχολογικά προβλήματα, ο δάσκαλος δεν θα μπορέσει να την κερδίσει. Θα κερδίσει ίσως κάποια παιδιά, αλλά η τάξη στο σύνολό της θα παραμείνει αδιάφορη και ίσως εχθρική απέναντι στην «εξουσία» που συμβολίζει ο δάσκαλος.

Επομένως η είδηση που μας ήρθε από την Αυστραλία έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον:

Ένας καθηγητής εκεί, του οποίου η ψυχική υγεία κλονίστηκε από τα καψόνια που του έκαναν οι μαθητές του, προσέφυγε τελικά στη Δικαιοσύνη. Επί έξι χρόνια που υπηρετούσε στο Γυμνάσιο Werribee Secondary College, αντιμετώπισε τα πάνδεινα από τους μαθητές του που ήταν εξαιρετικά ατίθασοι και δεν μπορούσε με τίποτα να τους ελέγξει. Ο καθηγητής με απόφαση του δικαστηρίου αποζημιώθηκε αρχικά με 770.000 δολάρια. Στη συνέχεια όμως με  νέα προσφυγή του το δικαστήριο ενέκρινε να του δοθούν 470.000 δολάρια επί πλέον για την απώλεια του εισοδήματός του στο μέλλον αλλά και για τα νομικά του έξοδα που είχαν ανέλθει στα 384.000 δολάρια. Συνολικά δηλαδή θα λάβει αποζημίωση 1,3 εκατομμύρια δολάρια.

Σύμφωνα με την απόφαση του δικαστηρίου, η διεύθυνση του σχολείου -και κατ' επέκταση το υπουργείο Παιδείας- αμέλησε το καθήκον της για τη διασφάλιση ενός υγιούς περιβάλλοντος, μέσα στο οποίο ο καθηγητής θα μπορούσε να ασκήσει τα καθήκοντά του, και έκρινε ότι έπρεπε να αποζημιωθεί. Το υπουργείο Παιδείας ανησυχεί τώρα, μήπως το παράδειγμα του καθηγητή ακολουθήσουν και άλλοι εκπαιδευτικοί.

http://www.tovima.gr/world/article/?aid=634637

Και έτσι φτάνουμε και στον τελευταίο πολύ σημαντικό παράγοντα για να λειτουργήσει σωστά η τάξη: στη διεύθυνση του σχολείου και στο γενικότερο πνεύμα που διέπει το υπουργείο Παιδείας.

Ένας καθηγητής, όσο καλός κι αν είναι, δεν μπορεί να αποδώσει, αν στο σχολείο, στο οποίο υπηρετεί,  η διεύθυνση είναι ανεπαρκής, ο σύλλογος κάνει τα στραβά μάτια στα κάθε λογής παρατράγουδα και τα παιδιά είναι αφημένα στην τύχη τους και στα ένστικτά τους.

Και ένα σχολείο δεν μπορεί να αποδώσει στο μάξιμουμ, όσο καλή κι αν είναι η διεύθυνση και ο σύλλογος των διδασκόντων, αν λειτουργεί μέσα σε ένα πλαίσιο εξωπραγματικών, μη ρεαλιστικών στόχων, όπως τους καθορίζουν οι υπάλληλοι γραφείου του Υπουργείου Παιδείας που κατά κανόνα δεν έχουν ποτέ πατήσει το πόδι τους στην τάξη.

Δημοσιεύτηκε στην Ελεύθερη Ζώνη.

http://www.elzoni.gr/html/ent/241/ent.49241.asp